Каннабис жапырақтары – өсімдіктің денсаулығы мен қоршаған ортаға реакциясын көрсететін маңызды индикатор. Олар фотосинтез үдерісінде шешуші рөл атқарып, күн сәулесін сіңіріп, оны өсіп-дамуға қажетті қорекке айналдырады. Жапырақтардың сарғаюы көбіне күтім жасау барысында кеткен кішігірім қателіктерден бастап, қоректік заттардың жетіспеушілігіне немесе полив пен қоршаған орта жағдайларындағы күрделі мәселелерге дейінгі проблемаларды білдіруі мүмкін. Бұл құбылысты елеусіз қалдыруға болмайды, өйткені сарғаюдың себебін уақтылы анықтап, оны жою өсімдікті күйзелістен сақтап, өнімділіктің төмендеуіне жол бермейді. Енді бұл мәселенің негізгі себептерін және оны шешудің тиімді әдістерін толығырақ қарастырайық.
Мәселенің бастамасы
Каннабис жапырақтарының сарғаюы әрдайым дабыл қағатын жағдай емес, кейбір жағдайларда бұл табиғи үдерістің бір бөлігі болуы мүмкін. Мысалы, гүлденудің кеш сатыларында, өнім жинау уақыты жақындағанда, ескі жапырақтардың сарғаюы өсімдік қоректік заттарын гүлдерге бағыттап жатқанын білдіреді және бұл өсімдіктің өмірлік циклінің қалыпты бөлігі болып саналады. Алайда, мұндай өзгерістер әрдайым қауіпсіз бола бермейді. Егер сарғаю өсу кезеңінің ерте сатыларында пайда болса, жас жапырақтарға таралса немесе өсімдік бойына тез жайылса, бұл өсімдікке күтім жасау барысында бірқатар мәселелердің пайда болғанын білдіреді. Мұндай белгілерді елемеу қауіпті болуы мүмкін, себебі олар өсімдікке қажетті қоректік заттардың жетіспеушілігі, өсіру жағдайларындағы күйзеліс немесе тіпті аурулар сияқты проблемалардан туындауы мүмкін. Бұл құбылыстың негізгі себептерін түсіну және уақтылы шара қолдану – өнімді сақтап қалудың басты кепілі.
Қоректік заттардың тапшылығы
Каннабис – өсуі, фотосинтезі және өнім қалыптастыруы үшін теңдестірілген қорекке жоғары деңгейде мұқтаж өсімдік. Оның дамуы үшін негізгі макроэлементтер – азот (N), фосфор (P) және калий (K) қажет. Сонымен қатар, магний, кальций, темір, мырыш және марганец сияқты микроэлементтер де маңызды рөл атқарады. Жапырақтардың сарғаюы көбіне белгілі бір қоректік заттардың, әсіресе хлорофилл – жапырақтардың жасыл түсін және фотосинтез үдерісін қамтамасыз ететін пигментті синтездеуде маңызды рөл атқаратын азоттың жетіспеушілігінің алғашқы белгісі болып табылады.
Қалай анықтауға болады?
- Азот тапшылығы: Сарғаю төменгі ескі жапырақтардан басталады және біртіндеп жиектерден орталық жүйке бойына таралады. Егер мәселе шешілмесе, жапырақтар түсін жоғалтып, кебуі мүмкін.
- Магний тапшылығы: Аралық хлороз түрінде көрінеді — жасыл жүйкелер сарғайған аймақтармен анық контраст жасайды. Мәселе әдетте ортаңғы және ескі жапырақтарға әсер етеді.
- Темір тапшылығы: Жоғарғы жас жапырақтар сарғаяды, ал жүйкелері жасыл болып қалады. Ал ескі жапырақтар өз түсін сақтайды. Бұл белгі темірдің сіңірілуіндегі қиындықтарды, көбінесе pH деңгейінің сәйкес келмеуінен туындайтынын көрсетеді.
Қалай шешуге болады?
- Қоректік ерітінділерді талдау: Қолданылатын тыңайтқыштың құрамында өсімдік өсуінің ағымдағы кезеңіне сәйкес келетін NPK пропорциялары бар екенін тексеріңіз. Вегетациялық кезеңде азот көбірек қажет, ал гүлдену кезінде фосфор мен калийдің үлесі артады.
- Микроэлементтерді енгізу:
- Азот тапшылығын жою үшін құрамында азоты жоғары тыңайтқыштарды пайдаланыңыз немесе құрамында азот бар компоненттерді, мысалы, мочевина немесе аммоний нитратын қосыңыз.
- Магний тапшылығы байқалса, қоректік ерітіндіге магний сульфатын (эпсомит) қосыңыз.
- Темір жетіспеушілігі белгілерінде өсімдіктерге тез сіңетін темір хелатын қолданыңыз, әсіресе мәселе pH деңгейінің жоғарылауынан туындаса.
- pH бақылауы: Ортадағы pH деңгейін оңтайлы ұстаңыз: гидропоника үшін 5.5–6.5, ал топырақ үшін 6.0–6.8. Дұрыс емес pH микроэлементтердің қолжетімділігін бұғаттауы мүмкін, тіпті олар жеткілікті мөлшерде болғанның өзінде.
Дұрыс емес суару
Каннабис өсімдігінің тамыр жүйесі өсімдікті қоректік заттармен, сумен және оттегімен қамтамасыз етуде негізгі рөл атқарады. Өсімдіктің денсаулығын сақтау үшін оңтайлы су балансын қолдау өте маңызды. Шамадан тыс суару мен шамадан тыс құрғату — бұл екі шеткі жағдай, олар өсімдікке қатты күйзеліс тудырып, зат алмасу процесінің бұзылуына және жапырақтардың сарғаюына әкелуі мүмкін.
Шамадан тыс суару тамырлардың гипоксиясын тудырады, бұл кезде тамыр жүйесі судың тоқырауынан оттегісіз қалады. Бұл метаболизм белсенділігінің төмендеуіне және тамырлардың шіруіне әкеледі. Екінші жағынан, ылғалдың жетіспеуі тамырлардың құрғауына және қоректік заттарды тиімді сіңіру қабілетін жоғалтуына себеп болып, өсімдіктің барлық бөліктерінің сусыздануына алып келеді.
Мәселе белгілері
- Шамадан тыс суару кезінде:
- Жапырақтар әлсіреп, жұмсақ құрылымға ие болады.
- Сарғаю ұшынан басталып, біртіндеп жапырақ бетіне таралады.
- Тамыр шіруінің белгілері пайда болуы мүмкін, мысалы, тұншығып тұрған иіс немесе тамырлардың қарайюы.
- Шамадан тыс құрғату кезінде:
- Жапырақтар тургорын жоғалтып, сынғыш болып, ішке қарай бүгілуі мүмкін.
- Сарғаю тіндердің сусыздануына реакция ретінде пайда болады.
- Өсімдіктің жалпы өсуі баяулайды, ауыр жағдайда жапырақтардың түсуі басталады.
Мәселені шешу
- Суару режимін оңтайландыру:
- Әр суарудан бұрын топырақтың ылғалдылығын тексеріңіз. Бұл үшін ылғал өлшегішті немесе қарапайым саусақпен тексеру әдісін қолданыңыз: топырақтың жоғарғы қабаты (2-3 см) келесі суаруға дейін құрғақ болуы керек.
- Суаруды біркелкі орындаңыз, құрғақ топырақтан батпақталған күйге кенеттен ауысудан сақтаныңыз.
- Дренажды қамтамасыз ету:
- Құмыралардың артық судың ағуына арналған жеткілікті дренаждық тесіктері бар екеніне көз жеткізіңіз.
- Перлит немесе кокос талшығы сияқты ауа өткізгіштігі жақсы субстраттарды пайдаланыңыз.
- Тамыр шіруінің алдын алу:
- Егер шамадан тыс суару судың тоқырауына әкелсе, зақымдалған тамырларды алып тастап, өсімдікті жаңа субстратқа мұқият отырғызыңыз.
- Шірудің алдын алу үшін фунгицидтерді немесе триходерма қосылған биологиялық препараттарды қолданыңыз.
- Тұрақты бақылау:
- Жапырақтардың жағдайын қадағалаңыз. Егер мәселе шешілсе, жаңа жапырақтар сау болып шығады, сарғаю немесе әлсіздік белгілерінсіз.
pH деңгейімен байланысты мәселелер
Каннабис өсіруде дұрыс pH деңгейі маңызды рөл атқарады, себебі ол өсімдіктің қоректік заттарды қабылдау қабілетін анықтайды. Субстратта немесе ерітіндіде қоректік заттар жеткілікті мөлшерде болса да, олардың тамырлармен сіңірілуі ортаның pH деңгейіне тікелей байланысты. Оптималды мәндерден ауытқу "қоректік блоктарға" әкеліп соғады, бұл жапырақтардың сарғаюы және басқа стресс белгілерін тудыруы мүмкін.
Топырақта каннабис үшін pH деңгейінің оңтайлы диапазоны 6.0–7.0, ал гидропоника және кокос субстраттарында 5.5–6.5 құрайды. Осы диапазонда азот, фосфор, калий, магний және темір сияқты қоректік заттар өсімдікке оңай сіңетін формада болады. Егер pH осы шектерден шықса, кейбір элементтердің сіңірілуі айтарлықтай төмендейді. Мысалы:
- Төмен pH деңгейінде (қышқыл орта) кальций, магний және фосфордың қолжетімділігі бұғатталуы мүмкін.
- Жоғары pH деңгейінде (сілтілі орта) өсімдік темір, марганец және бор тапшылығын сезінуі мүмкін.
pH деңгейімен байланысты мәселелердің белгілері
- Жапырақтардың сарғаюы:
- Жапырақтар сарғая бастайды, көбінесе жасыл тамырлар сарғайған тіндер фонында айқын көрінеді (аралық хлороз).
- Белгілер қоректік заттардың жетіспеушілігін еске түсіреді, бірақ шын мәнінде олар ортада жеткілікті мөлшерде бар.
- Дұрыс дамымау:
- Өсудің баяулауы.
- Жапырақтардың деформациясы немесе бұралуы.
- Жапырақтарда дақтардың пайда болуы немесе олардың түсуі.
- Өнімділіктің төмендеуі:
- Мәселе кеш кезеңде гүлдерге әсер етіп, олардың сапасы мен көлемін азайтуы мүмкін.
Мәселені қалай шешуге болады?
- pH деңгейін тұрақты тексеру:
- Су, қоректік ерітінді және субстраттың pH деңгейін өлшеу үшін сапалы pH-метрді қолданыңыз.
- Орта жағдайын бағалау үшін тек енгізілетін суды ғана емес, сонымен қатар артық суды (сток) тексеріңіз.
- pH деңгейін түзету:
- pH деңгейін төмендету үшін фосфор қышқылының ерітіндісін немесе дайын pH Down препараттарын қолданыңыз.
- pH деңгейін арттыру үшін калий гидроксидінің ерітіндісін немесе арнайы pH Up өнімін қосыңыз.
- Субстратты шаю:
- Егер субстраттың pH деңгейі айтарлықтай ауытқыған болса, оны 6.0–6.5 (топырақ үшін) немесе 5.5–6.0 (гидропоника үшін) диапазонында реттелген таза сумен шайыңыз.
- Буферлік ерітінділерді пайдалану:
- pH деңгейінің күрт ауытқуларын болдырмау үшін қоректік ерітіндіге гумин қышқылдары сияқты pH тұрақтандыратын заттарды қосыңыз.
- Дұрыс тыңайтқыштарды таңдау:
- Қолданылатын тыңайтқыштардың сіздің өсіру түріңізге (топырақ, гидропоника) сәйкес келетініне және pH деңгейінің айтарлықтай өзгерістерін тудырмайтынына көз жеткізіңіз.
Жарықтық стресс
Каннабис өсімдігіне қарқынды жарық қажет, бірақ шамадан тыс жарық немесе оның дұрыс реттелмеуі жарықтық стрессті тудыруы мүмкін, бұл жапырақтардың сарғаюына және зақымдалуына әкеледі. Бұл өсімдіктер шамадан тыс жарық қарқындылығына немесе жарықтың дұрыс емес ұзақтығына ұшыраған кезде орын алады.
Жарықтық стресс белгілері
- Жоғарғы жапырақтардың сарғаюы: Шамға жақын орналасқан жапырақтар сарғаяды немесе ақшыл реңкке ие болады.
- Жапырақтардағы дақтар: Жарық күйіктері ретінде ашық немесе қоңыр дақтар пайда болады.
- Жапырақтардың бұралуы мен сынғыштығы: Жапырақтар жарықтың әсерін азайтуға тырысып, деформацияланады.
- Өсудің баяулауы: Өсімнің қарқыны төмендейді және гүлдердің тығыздығы азаяды.
Мәселені шешу жолдары
- Шамдардың арақашықтығын реттеу:
- LED-шамдар үшін: Оптималды арақашықтық — 30–50 см.
- HPS-шамдар үшін: Ең аз арақашықтық — 50–70 см.
- Жарықтандыру ұзақтығын бақылау:
- Вегетация кезеңінде: 16–18 сағаттық жарық қажет.
- Гүлдену кезеңінде: 12 сағат жарық, 12 сағат қараңғылық.
- Жарық қарқындылығын бағалау:
- Люксметр немесе PAR-метр қолданыңыз:
- Вегетация кезеңінде: 30,000–50,000 люкс.
- Гүлдену кезеңінде: 50,000–70,000 люкс.
- Біркелкі жарықтандыруды қамтамасыз ету:
- Жарықтың біркелкі таралуын қамтамасыз ету үшін шағылыстырғыштар мен қосымша жарық көздерін қолданыңыз, жергілікті күйіктерден сақтаныңыз.
Зиянкестер мен аурулар
Каннабис жапырақтарының сарғаюы көбінесе зиянкестер шабуылы немесе аурулардың дамуына байланысты болады. Бұл факторлар өсімдікті әлсіретіп қана қоймай, егер уақытында шара қолданылмаса, өнімнің едәуір жоғалуына әкелуі мүмкін. Тля, өрмекші кене, саңырауқұлақ инфекциялары — өндірушілер жиі кездесетін негізгі қауіптер.
Негізгі белгілер
- Зиянкестер:
- Тля: Жапырақтардан шырын соратын кішкентай жәндіктер, бұл олардың сарғаюы мен деформациясын тудырады. Жапырақтарда жабысқақ қалдық (бал шырын) қалады, ол көгеруді тартады.
- Өрмекші кене: Ұсақ сары нүктелер (хлороз) пайда болады, олар біртіндеп дақтарға бірігеді. Өсімдікте жіңішке өрмек көрінеді.
- Аққанат: Өсімдіктер шырынымен қоректенеді, сарғыш дақтар мен жабысқақ қалдықтар қалдырады.
- Аурулар:
- Саңырауқұлақ инфекциялары (мысалы, ұнтақты көгеру немесе сұр көгеру): Сары дақтар пайда болады, оларды сұр немесе қара жабын басады. Әдетте жоғары ылғалдылық пен нашар желдетуде дамиды.
- Бактериялық дақтар: Сары түс пайда болып, дақтардың айналасында қара шекаралар түзіледі.
- Вирустар: Жапырақтардағы дұрыс емес сары түсті дақтар, деформация және өсу баяулауы байқалады.
Мәселені шешу
- Тексеру және диагностика:
- Жапырақтарды, әсіресе төменгі бөлігін, мұқият тексеріңіз, себебі зиянкестер мен саңырауқұлақтардың споралары жиі сол жерде жасырынады.
- Ұсақ зиянкестерді, мысалы, өрмекші кенелерді анықтау үшін үлкейткіш әйнекті пайдаланыңыз.
- Зиянкестермен күрес:
- Органикалық инсектицидтерді қолданыңыз, мысалы, ним ағашының майы, инсектицидті сабын ерітіндісі немесе канола майы. Бұл құралдар өсімдіктер үшін қауіпсіз және көптеген жәндіктерге қарсы тиімді.
- Зиянкестерді жоятын биологиялық агенттерді пайдаланыңыз, мысалы, қанқыздар немесе жыртқыш кенелер.
- Саңырауқұлақ инфекцияларын емдеу:
- Күкірт немесе мыс негізіндегі фунгицидтерді қолданыңыз. Органикалық өсіру үшін Bacillus subtilis негізіндегі биопрепараттар қолайлы.
- Ылғалдылықты азайту және саңырауқұлақтардың таралуын болдырмау үшін жақсы желдетуді қамтамасыз етіңіз.
- Басқа жапырақтардың зақымдануын болдырмау үшін зақымдалған өсімдік бөліктерін алып тастаңыз.
- Өсіру жағдайларын жақсарту:
- Орташа ылғалдылықты сақтаңыз (50–60%) және ауа айналымын желдеткіштердің көмегімен қамтамасыз етіңіз.
- Өсіру аймағының тазалығын қадағалаңыз, қоқыстарды тазалап отырыңыз, себебі онда зиянкестер жасырына алады.
- Алдын алу:
- Өсімдіктерді ним ағашы майының ерітіндісі немесе сутек асқын тотығының әлсіз ерітіндісі сияқты алдын алу құралдарымен өңдеңіз.
- Негізгі өсіру аймағына жаңа өсімдіктер немесе кесінділерді қосар алдында оларды мұқият тексеріңіз.
Табиғи қартаю процесі
Каннабис өсімдігінің гүлдеу кезеңінің соңында төменгі жапырақтардың сарғаюы – бұл ресурстардың қайта бөлінуінен туындаған қалыпты құбылыс. Осы кезеңде өсімдік энергия мен қоректік заттарды гүл шоғырының дамуына бағыттайды, нәтижесінде ескі жапырақтар қурайды.
Неліктен бұл орын алады?
Циклдің соңында өсімдік өміршеңдігі үшін маңызды емес төменгі жапырақтарда фотосинтезді азайтады. Хлорофилл бұзылады, жапырақтар сарғайып, біртіндеп қурайды. Бұл табиғи процесс, егер сарғаю тек төменгі жапырақтармен шектелсе және жаңа өркендер мен гүл шоқтарына әсер етпесе, араласуды қажет етпейді.
Не істеу керек?
- Қураған жапырақтарды алып тастау:
- Сарғайған және қураған жапырақтарды қолмен алып тастаңыз, өйткені олар зиянкестер мен саңырауқұлақтардың көбеюіне қолайлы ортаға айналуы мүмкін.
- Бұл әрекетті гүл шоқтарын зақымдап алмау үшін мұқият орындаңыз.
- Минималды араласу:
- Егер сарғаю табиғи қартаю процесінің нәтижесінде орын алса, қосымша шаралар қажет емес. Маңыздысы – бұл құбылысты аурулар мен қоректік заттардың жетіспеушілігі белгілерімен шатастырмау.
Қорытынды
Сарғайған жапырақтар – бұл үкім емес, керісінше әрекетке шақыратын белгі. Олар сізге мәселелерді анықтап, оларды шешу үшін қажетті шараларды қабылдауға көмектеседі. Қоректену, суару, жарық немесе зиянкестер сияқты факторларды диагностикалаңыз және жағдайды уақытында түзетіңіз.
Сәттілік үшін күтімнің теңгерімін сақтау маңызды: оңтайлы pH деңгейі, дұрыс жарық режимі, дұрыс қоректену және жақсы желдету. Тұрақты бақылау мен профилактика сізді күрделі мәселелерден құтқарады.
Каннабис назар аударуды талап етеді, бірақ тиісті күтіммен ол сізге сау өсу мен мол өніммен алғыс айтады. Есіңізде болсын, әрбір тәжірибе сізді сенімді әрі табысты өсіруші етеді.
Дереккөздер:
- Royal Queen Seeds. "Causes and Solutions for Yellow Cannabis Leaves."
- CannaConnection. "Yellow Cannabis Leaves: How to Diagnose."
- Grow Weed Easy. "Why Cannabis Leaves Turn Yellow."
