Қазіргі таңда экология жаһандық талқылаулардың негізгі тақырыбына айналып отырған уақытта, каннабис өсірудің табиғатқа тигізетін әсері ерекше өзекті мәселеге айналды. Бұл тек бизнес немесе қызықты хобби ғана емес, сонымен қатар үлкен жауапкершілік. Әсіресе, бұл мәселе біздің өркениетіміздің тұрақты даму перспективасымен байланысты болғанда.
Каннабис өсірудің екі негізгі әдісі — индор және аутдорды қарастырайық. Әр әдістің өзіндік ерекшеліктері, артықшылықтары және экологиялық тәуекелдері бар. Индор өсіру климаттық жағдайларды бақылауға және тұрақты сапаға қол жеткізуге мүмкіндік береді, бірақ бұл үшін электр энергиясы мен су сияқты айтарлықтай ресурстар қажет. Ал аутдор табиғи күн сәулесі мен жауын-шашынды пайдалана отырып, табиғи әдіс болып табылады, алайда оның да өз қиындықтары бар, мысалы, ауа райының қолайсыздығына тәуелділік және қоршаған экожүйелерге әсер ету қаупі. Бұл тәсілдерді салыстыра отырып, ресурстарды сақтап, табиғатқа зиян келтіруді азайту тұрғысынан қай әдістің тұрақтырақ екенін түсінуге болады.
Индор: сапаны бақылау… бірақ үлкен шығынмен
Индорда өсіру қоршаған орта жағдайларын толық бақылауға мүмкіндік береді: жарықтандыру, ылғалдылық, температура, CO2 деңгейі және басқа параметрлер. Бұл соңғы өнімнің жоғары сапасын қамтамасыз етеді, бірақ бұл әдіс ресурстардың айтарлықтай шығындарын талап етеді.
Электр энергиясы
Индордың экологиялық жүктемесінің ең көзге түсерлік факторы — электр энергиясының жоғары тұтынуы. Қазіргі заманғы жарықдиодты шамдар жоғары қысымды натрий шамдарымен (HPS) салыстырғанда энергияны тиімдірек тұтынғанымен, бұл әдісті айтарлықтай энергетикалық шығындардан құтқармайды. Есептеулер бойынша, орташа 1 м² көлемдегі гроубокстың ай сайынғы электр энергиясын тұтынуы 350–400 кВт·сағ аралығында. Салыстыру үшін айтар болсақ, бұл орташа отбасының тұрмыстық қажеттіліктерге жұмсайтын айлық энергия шығынымен шамалас.
Индор жағдайында жарықтандырудан бөлек, қуатты желдету және кондиционер жүйелері де қолданылады. Бұл құрылғылар өсімдіктердің өсуіне қолайлы жағдай жасау үшін маңызды рөл атқарады, әсіресе жарықтандыру шамдары айтарлықтай жылу шығаратынын ескерсек. Жеткілікті салқындату болмаған жағдайда, гроубокстың ішіндегі температура тез арада өсімдіктер денсаулығы мен өнімділігіне теріс әсер ететін сыни деңгейге жетуі мүмкін.
Алайда мұндай жүйелер айтарлықтай энергия шығынын қажет етеді. Бұл тек құрылғылардың жоғары қуаттылығына ғана емес, сонымен қатар температураның ауытқуын болдырмау және ылғалдылықтың оңтайлы деңгейін сақтау үшін олардың үздіксіз жұмыс істеу қажеттілігіне байланысты.
Мұндай энергетикалық шығын әсіресе электр энергиясы негізінен қазба отыннан өндірілетін аймақтарда айқын байқалады. Мысалы, АҚШ-та энергияның едәуір бөлігі көмір мен газ электр станцияларында өндірілетіндіктен, каннабисті жабық жерде өсіру елдің жалпы энергия тұтынуының 2%-ын құрайды. Бұл бүкіл өндірістік сектордың қызметімен салыстыруға болатын эмиссияларға тең.
Су
Жеке шаруашылықтарда суару көбінесе қолмен жүргізіледі, бұл процесті жеңілдетіп, жабдық шығындарын азайтуға мүмкіндік береді. Алайда, ауқымды өндіріс жағдайында белгілі бір қиындықтар туындайды. Біріншіден, тамшылатып суару және су айналымы жүйелері тұрақты бақылауды және қызмет көрсетуді талап етеді. Кез келген ақаулар, су ағуы немесе дұрыс орнатылмаған жүйелер судың айтарлықтай ысырап болуына әкелуі мүмкін. Екіншіден, ылғалдылықты жоғары деңгейде ұстау және жарықтандыру құрылғыларының жылу бөлуі үлкен аумақтарда булануды күшейтеді, бұл өндірістің жалпы экологиялық әсерін арттырады.
Сонымен қатар, индорда қолданылатын су көбінесе алдын ала дайындықты қажет етеді. Бұл қоспаларды жоюды, судың қаттылық деңгейін төмендетуді және pH деңгейін теңестіруді қамтиды, өсімдіктер үшін оңтайлы жағдай жасау мақсатында. Бұл процестер арнайы жабдықты, мысалы, сүзгілер мен осмотикалық жүйелерді пайдалануды талап етеді. Мұндай жүйелер электр энергиясын тұтынып, қосымша пайдалану шығындарын тудырады.
Қалдықтар
Каннабисті индорда өсіру айтарлықтай көлемде қалдықтар түзеді. Олардың қатарына қолданылған субстраттар, пластикалық контейнерлер, орауыш материалдар, ауа тазарту сүзгілері және өсімдік қалдықтары жатады. Бұл материалдарды қайта өңдеу көбінесе қиынға соғады: субстраттар баяу ыдырайды, пластик ондаған жылдар бойы полигондарда жиналады, ал сүзгілер құрамындағы химиялық және органикалық заттар салдарынан арнайы жоюды талап етеді.
Ерекше мәселе ретінде өсімдік қалдықтарын атауға болады. Егер олар дұрыс жойылмаса, метан шығара отырып, парниктік газдар шығарындыларын күшейтеді. Көп реттік жүйелерді енгізу, компосттау және биоыдырайтын материалдарды пайдалану әлі де сирек кездеседі, себебі бұл жоғары шығындарды талап етеді. Сондықтан қалдықтарды басқару экология саласындағы күрделі мәселелердің бірі болып қала береді.
Аутдор: аз энергия – табиғатқа көп тәуелділік
Аутдор әдісі табиғи ресурстарды, мысалы, күн сәулесін, жаңбыр суын және табиғи желдетуді пайдалануға негізделген. Бұл электр энергиясына деген қажеттілікті айтарлықтай төмендетіп, қазба отын көздеріне тәуелділікті азайтады, осылайша бұл әдісті энергияны тиімді пайдаланатын етіп көрсетеді. Алайда, бұл әдістің де өзіне тән экологиялық қауіптері бар.
Жерді пайдалану
Аутдор фермалары үлкен жер аумақтарын қажет етеді, бұл көбінесе елеулі экологиялық салдарға әкеледі. Мұндай фермаларды құру үшін ормандарды кесу, батпақтарды құрғату немесе басқа табиғи ландшафттарды өзгерту жиі орын алады, бұл экожүйелердің бұзылуына және биоәртүрліліктің жоғалуына әкеледі. Бұл проблема әсіресе флорасы мен фаунасы бай аймақтарда өзекті, себебі табиғи аумақтарға араласу қайтарымсыз өзгерістер тудырады.
Мысалы, әлемдегі ең ірі каннабис өндіріс орындарының бірі болып табылатын Калифорнияда плантациялардың кеңеюі орман алқаптарының жойылуына және сирек кездесетін өсімдіктер мен жануарлардың тіршілік ету ортасының қысқаруына себеп болды. Табиғи ландшафттың өзгеруі азық-түлік тізбектерін бұзады, жануарларды мекендеу орындарынан айырады және ресурстарға қолжетімділікті шектейді. Мұндай фермалар тек биоәртүрлілікті азайтып қана қоймайды, сонымен қатар топырақтың эрозиясы қаупін арттырады, әсіресе еңіс аймақтарда жер жаңбыр мен желге осал болады.
Пестицидтер мен тыңайтқыштар
Органикалық өсіруге деген қызығушылықтың артуына қарамастан, каннабис өндірушілерінің көбісі өсімдіктерді зиянкестер мен аурулардан қорғау және өнімділікті арттыру үшін химиялық пестицидтер мен тыңайтқыштарды кеңінен қолданады. Бұл заттар тұрақты өнім алуды қамтамасыз еткенімен, қоршаған ортаға елеулі әсер етеді.
Негізгі мәселелердің бірі – топырақ пен су ресурстарының ластануы. Пестицидтер мен тыңайтқыштардың химиялық қосындылары топыраққа еніп, онда жиналып, оның құнарлылығын төмендетіп, экожүйенің денсаулығын сақтауда маңызды рөл атқаратын микроорганизмдерді жойып жібереді. Жаңбыр немесе суару бұл заттардың жер асты суларына шайылып, кейін өзендерге, көлдерге және басқа су қоймаларына түсуіне ықпал етеді. Бұл өз кезегінде экологиялық салдарлардың тізбегіне әкеледі.
Сонымен қатар, пестицидтердің әсері тек зиянкестермен шектелмейді. Бұл заттар сондай-ақ аралар сияқты пайдалы жәндіктерді жоюы мүмкін, олар басқа ауыл шаруашылық дақылдарын және жабайы өсімдіктерді тозаңдандыруға қатысады. Мұндай әсер каннабис фермаларынан тыс экожүйелерге әсер етіп, биоәртүрлілікті төмендетеді және табиғи процестерді бұзады.
Су
Аутдорда өсіру табиғи жауын-шашынды пайдалануды көздегенімен, оның көлемі, әсіресе құрғақ аймақтарда, жиі жеткіліксіз болып жатады. Мұндай жағдайларда фермерлер жасанды суару әдістеріне жүгінеді, бұл су ресурстарына айтарлықтай жүктеме тудырады. Үлкен көлемде өндіріс болған жағдайда, бұл жергілікті су қабаттарының сарқылуына және басқа қажеттіліктер үшін, соның ішінде ауыл шаруашылығы, өнеркәсіп және тұрмыстық мақсаттарға арналған су қорларының азаюына алып келеді.
Сонымен қатар, суды қарқынды пайдалану су ресурстары шектеулі аймақтарда каннабис өндірушілері мен жергілікті қауымдастықтар арасында қақтығыстар туғызуы мүмкін. Жерасты су көздерінің сарқылуы олардың табиғи қалпына келуін баяулатады, бұл қоршаған ортаға ұзақ мерзімді кері әсерін тигізуі мүмкін.
Қосымша қиындықтарға ирригациялық жүйелерді дұрыс басқармау себеп болуы мүмкін, ол топырақ эрозиясына және оның тұздануына ықпал етеді, нәтижесінде жердің құнарлылығы төмендейді. Қолданылатын судың тазартылмауы немесе минералды құрамының теңгерімсіздігі де өсімдіктердің денсаулығына және өнім сапасына кері әсерін тигізуі мүмкін.
Экологиялық жүктемені азайту жолдары
Каннабис өсіру әдісін таңдауға қарамастан, қоршаған ортаға әсерді айтарлықтай төмендетуге мүмкіндік беретін тиімді стратегиялар бар. Негізгі бағыттар:
Жаңартылатын энергия көздеріне көшу. Күн панельдері, жел турбиналары немесе басқа балама энергия көздерін пайдалану, әсіресе ауқымды өндірісте, көміртек ізін айтарлықтай азайтады. Мысалы, гибридті энергия жүйелерімен жабдықталған фермалар, әсіресе күн радиациясы жоғары немесе тұрақты желдері бар аймақтарда, тұтынылатын электр энергиясының едәуір бөлігін өтей алады.
Суару жүйелерін оңтайландыру. Кез келген өсіру әдісіне заманауи шешімдерді енгізу маңызды. Мысалы, тамшылатып суару әдісі булануды азайтады және суды тікелей өсімдік тамырына бағыттайды. Сонымен қатар, суды қайта өңдеу жүйелерін қолдану суды қайта айналдыру арқылы шығынды азайтуға мүмкіндік береді. Құрғақ аймақтарда жаңбыр суын жинау немесе кондиционерленген суды пайдалану тиімді шешім болуы мүмкін.
Органикалық ауыл шаруашылығы. Химиялық тыңайтқыштар мен пестицидтерді компост, биогумус және зиянкестермен биологиялық күрес құралдары сияқты табиғи аналогтарға ауыстыру топырақ пен су ресурстарының ластануын азайтуға ықпал етеді. Сонымен қатар, органикалық әдістер өңірдің табиғи биоәртүрлілігін сақтауға көмектеседі.
Топырақты қалпына келтіру. Ашық алқаптарда өсіргеннен кейін олардың құнарлылығын қалпына келтіру қажет. Мұны топырақты эрозиядан қорғайтын, оны азотпен байытатын және құрылымын жақсартатын жабын дақылдарын егу арқылы жүзеге асыруға болады. Сондай-ақ, топырақты минималды өңдеу әдістерін пайдалану топырақ құрамындағы көміртекті сақтауға және СО₂ шығарындыларын азайтуға көмектеседі.
Қалдықтарды кәдеге жарату. Контейнерлер, қаптамалар және гидропоникалық жүйелердің элементтері сияқты пластик материалдарды қайта өңдеу қоқыс көлемін азайтады. Өсімдік қалдықтарын, мысалы, кесілген және құрғаған жапырақтарды компосттау, қалдықтарды кәдеге жаратумен қатар, органикалық тыңайтқышты қайта пайдалануға мүмкіндік береді. Көп рет қолданылатын материалдар мен биоыдырайтын қаптамаларды енгізу қоршаған ортаға түсетін жүктемені айтарлықтай төмендетуі мүмкін.
Өндірісті жергіліктендіру. Өсіру және өңдеу орны мен соңғы нарық арасындағы көлік қашықтығын қысқарту логистикамен байланысты СО₂ шығарындыларын едәуір азайтады.
Тұрақты тәжірибелерді насихаттау. Фермерлерді экологиялық таза технологияларды пайдалануға үйрету және қолдау – неғұрлым тұрақты сала құру үшін маңызды қадам. Бұл «жасыл» технологияларды енгізуге субсидияларды және органикалық ауыл шаруашылығы әдістеріне үйретуді қамтуы мүмкін.
Қорытынды
Индор және аут әдістерінің қоршаған ортаға әсері тұрғысынан өз артықшылықтары мен кемшіліктері бар. Біріншісі климаттық жағдайлар мен өнімнің сапасын толық бақылауды қамтамасыз етеді, бұл оны тұрақты және ауқымды өндіріс үшін басымдыққа айналдырады. Алайда, бұл әдіс айтарлықтай энергия шығындарын талап етеді, жоғары көміртек ізін қалдырады және пластикалық материалдар, пайдаланылған сүзгілер мен субстраттар сияқты көп мөлшерде қалдықтар шығарады.
Каннабисті аутта өсіру, керісінше, күн сәулесі мен жаңбыр суы сияқты табиғи ресурстарды пайдалану арқылы энергия шығындарын азайтады, бұл оны энергетика тұрғысынан табиғатқа анағұрлым үнемді етеді. Алайда, бұл әдіс үлкен жер аумақтарын қажет етуімен экожүйелерге қауіп төндіреді, ол орман алқаптарының кесілуіне, топырақ эрозиясына және биоәртүрліліктің жоғалуына әкелуі мүмкін. Сонымен қатар, химиялық тыңайтқыштар мен пестицидтерді қолдану топырақ пен су көздерінің ластану қаупін тудырады.
Тек технологиялық инновациялар, экологиялық жауапкершілік және жаһандық ынтымақтастық өндіріс қажеттіліктерін қанағаттандыру мен табиғи ресурстарды болашақ ұрпақ үшін сақтау арасындағы тепе-теңдікті табуға мүмкіндік береді. Каннабис индустриясы экологиялық жүктемені азайту және өндіріс процесінің барлық кезеңдерінде экологиялық шешімдерді енгізу қажеттілігін ескерген жағдайда, тұрақты дамудың үлгісі бола алады.
